Wij gebruiken cookies op deze site om uw gebruikerservaring te verbeteren.

Adviseren en inspecteren

Werkgevers ondersteunen

De RSZ-inspectiediensten ondersteunen werkgevers en mandatarissen door hen te adviseren en te controleren bij de toepassing van de sociale wetgeving en het opstellen van hun aangiften.

Zo informeren ze werkgevers, werknemers, hun vertegenwoordigers of hun mandatarissen over de wetgeving, die voortdurend in beweging is. Voor een deel vervullen ze die informatieopdracht vanuit de provinciale kantoren. Raadpleeg de lijst van provinciale kantoren op de website van de RSZnieuw venster.

Nieuw ingeschreven werkgevers bezoeken

De inspectiediensten van de RSZ voeren sinds enkele jaren systematische onderzoeken uit bij nieuw ingeschreven werkgevers. Een aanzienlijk aantal nieuw ingeschreven werkgevers krijgt systematisch na de indiening van een eerste kwartaalaangifte een bezoek van een sociaal inspecteur. Dit bezoek heeft een dubbel doel: zowel informeren als controleren.

Op basis van de ervaring opgedaan bij vorige onderzoeken, werd deze actie voortgezet en verbeterd in de loop van 2020. Eind 2020 werden 1.121 onderzoeken afgesloten. De werkgevers die bezocht werden, situeerden zich in belangrijke mate binnen de horeca, de bouw en de handel.

Deze onderzoeken gaven de inspecteurs doorgaans een goed zicht op de problemen van startende werkgevers. Ze stelden vast dat er nog steeds een grote behoefte is aan correcte informatie, die vaak de specifieke bevoegdheden van de RSZ-inspecteurs overschreed. Zo kregen de inspecteurs nog steeds heel wat vragen in verband met de verplichtingen rond het arbeidsreglement en gelegenheidsarbeid. De bevoegde inspectiediensten werden systematisch van deze vragen op de hoogte gebracht. Andere diensten uit het netwerk van de sociale zekerheid, zoals onder meer het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s Fedris, werden dan weer in kennis gesteld van het ontbreken van een polis voor arbeidsongevallen of van andere verplichtingen.

Tijdens de onderzoeken bleek dat meerdere werkgevers die onder het toepassingsgebied vielen, nog altijd onvoldoende op de hoogte waren van hun verplichtingen op het vlak van de aangifte van werken en hoofdelijke aansprakelijkheid – het zogenaamde ‘Artikel 30bis’.

Onregelmatigheden en inbreuken

Dankzij de onderzoeken hebben we in een vrij vroege fase onregelmatigheden op het gebied van aangevraagde doelgroepverminderingen blootgelegd. Zo vermeden we dat we aangiftes in een latere fase moesten blokkeren, of moesten rechtzetten met terugwerkende kracht.

Een aantal van deze onderzoeken hebben er ook toe geleid dat we het statuut van de aangetroffen personen (met name of ze al dan niet onderworpen waren aan de sociale zekerheid) tijdig in vraag konden stellen. Zo konden de interne diensten hierover sneller advies verlenen. Bovendien werden tijdens deze controles bij een zeer beperkt aantal werkgevers, meer bepaald 18, ernstige inbreuken (tewerkstelling van illegalen, niet-aangegeven werknemers...) vastgesteld, die dan aan de bevoegde gerechtelijke instanties werden gemeld.

Tot slot waren er ook nog werkgevers van wie de gegevens in het werkgeversrepertorium geschrapt of aangepast moesten worden.

Onderzoeken bij werkgevers uitvoeren

Op verzoek van onze eigen diensten – maar ook van andere instellingen of van de gerechtelijke overheid – voeren we onderzoeken uit bij werkgevers. Een werkgever kan het voorwerp uitmaken van verschillende onderzoeken, die uitgaan van verschillende organisaties, instellingen of ook van werknemers. Het is dus mogelijk dat in hetzelfde jaar verscheidene onderzoeken over dezelfde werkgever worden afgesloten.

Oorsprong van de onderzoeksaanvragen
Oorsprong Aantal onderzoeken
Onderzoeken op initiatief van de inspectie (opsporing, technische en financiële controles sociale secretariaten...) 13 467
Onderzoeken uitgevoerd ter ondersteuning van de andere diensten van de RSZ (behalve niet-ontvangst DmfA) 7 716
Onderzoeken bij niet-ontvangst van DmfA 13 767
Aanvragen afkomstig van buiten de RSZ (andere inspecties, samenwerking met andere inspecties, auditeurs…) 11 418
Totaal 46 368

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal werkgevers en onderzoeken per gecontroleerde activiteitssector.

Overzicht van het type afgesloten onderzoeken
Types onderzoek 2019 2020 Evolutie
Artikel 30bis/30ter 875 1 066 22%
Andere onderzoeken 1 596 2 752 72%
Verificatie DmfA-gegevens 8 755 3 381 -61%
Sociale dienstverrichters - financiële, administratieve, technische...controles 3 128 2 777 -11%
Onderzoeken naar gefailleerde werkgevers (behalve ontbrekende DmfA bij de curatoren) 5 215 5 027 -4%
Sociale dumping 2 517 2 303 -9%
Onderzoeken bij openbare besturen 342 360 5%
Valse onderwerpingen 285 284 0%
Schijnzelfstandigen 286 864 202%
Bijdragenfraude 6 441 9 091 41%
Ontbrekende DmfA bij de curatoren 2 381 1 894 -20%
Ontbrekende DmfA bij niet aangesloten ESS, of die een rechtstreeks bezoek bij de werkgever vereisen 3 241 2 812 -13%
Ontbrekende DmfA bij sociale dienstverrichters 3 745 3 938 5%
Nieuwe werkgevers 1 529 1 107 -28%
Mensenhandel 3 494 3 871 11%
Niet aangegeven arbeid - Zwartwerk 3 958 4 841 22%
Total 47 788 46 368 -3%

De volgende tabellen tonen het aantal werkgevers en onderzoeken per activiteitssector.

Er moet worden opgemerkt dat tot 2020 elk kwartaal waarvoor geen aangifte werd ingediend leidde tot een onderzoek bij de werkgever. Vanaf 2020 kan een onderzoek naar het niet indienen van een aangifte betrekking hebben op meerdere opeenvolgende kwartalen.

Gecontroleerde sectoren
Sector Onderzoeken Aandeel
Administratieve en ondersteunende diensten 2 995 6,5%
Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel; niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten door particuliere huishoudens voor eigen gebruik 173 0,4%
Extraterritoriale organisaties en lichamen 46 0,1%
Financiële activiteiten en verzekeringen 511 1,1%
Exploitatie van en handel in onroerend goed 530 1,1%
Slecht gedefinieerde activiteiten 1 806 3,9%
Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten 1 700 3,7%
Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 326 0,7%
Landbouw, bosbouw en visserij 634 1,4%
Kunst, amusement en recreatie 726 1,6%
Overige diensten 1 942 4,2%
Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen 8 155 17,6%
Bouwnijverheid 9 867 21,3%
Onderwijs 275 0,6%
Verschaffen van accommodatie en maaltijden 10 110 21,8%
Winning van delfstoffen 14 0,0%
Industrie 2 512 5,4%
Informatie en communicatie 573 1,2%
Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering 122 0,3%
Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 37 0,1%
Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 782 1,7%
Vervoer en opslag 2 532 5,5%
Totaal 46 368  

Resultaten van de onderzoeken

Als gevolg van onderzoeken bij werkgevers door de RSZ-inspectie zijn in 2020 voorstellen gedaan tot regularisatie van bijdragen voor een totaalbedrag van 109.600.000 euro. Het gaat hier niet om werkelijk geïnde sommen, maar om bedragen die de inspectie voorstelt om te boeken.

Onderzoeken bij de publieke sector

Openbare besturen maken maar zelden fouten ter kwader trouw. Afwijkingen zijn eerder het gevolg van de complexiteit van de wetgeving of het technische karakter van de socialezekerheidsaangifte. Goede informatie kan dus veel fouten voorkomen. Het persoonlijk contact tussen inspecteurs en personeelsdiensten draagt daartoe bij. Zowel de snel wijzigende reglementering als het personeelsverloop bij de lokale en andere openbare besturen maken een regelmatig contact noodzakelijk. Op het terrein detecteert en analyseert het Inspectieteam Openbare Besturen fouten en zoekt, waar nodig in overleg met de sociale secretariaten, naar oplossingen.

Op 1 januari 2020 waren er 1.913 lokale besturen in België. Dit aantal verandert trouwens voortdurend, want vooral in Vlaanderen zijn er veel herstructureringen: fusies van gemeenten, oprichting van welzijnsverenigingen (zorgbedrijven), hervormingen van de provincies, enz. Het Inspectieteam ‘Openbare Besturen’ heeft een belangrijke taak om de lokale besturen te coachen bij deze herstructureringen.

In de bestuursovereenkomst voor het jaar 2020 verbond de RSZ er zich toe om 20% van alle lokale besturen te controleren. In 2020 controleerden we 343 lokale besturen. De verificatie van de zogenaamde Capelo-zones, die nodig zijn voor de berekening van de pensioenen, maakte deel uit van deze controles.

Naast de lokale besturen zijn er ook nog 2.320 andere openbare besturen. In 2020 organiseerde de Inspectie van de RSZ 24 controles bij deze groep.

Toezicht houden op de erkende sociale secretariaten

Erkende sociale secretariaten zijn vzw’s die bestaan uit organisaties die de werkgevers vertegenwoordigen. Ze vervullen de patronale formaliteiten voor werkgevers die bij hen zijn aangesloten.

Een erkenning als sociaal secretariaat wordt toegekend of ingetrokken door de minister van Sociale Zaken. Die baseert zich daarvoor op een gemeenschappelijk verslag van de Sociale Inspectie en de inspectiedienst van de RSZ. Erkenning houdt voordelen in – zoals het exclusieve recht om de verschuldigde bijdragen van aangesloten werkgevers te innen – maar brengt ook verplichtingen mee. Het is op de naleving van die verplichtingen dat de inspectiediensten van de RSZ toezicht houden.

Aantal werkgevers aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat

Verdeling van aangesloten en niet-aangesloten werkgevers

Werkgevers aangesloten
  2019 2020 Evolutie
Aangesloten werkgevers 87,10 % 87,03 % 0%
Niet-aangesloten werkgevers 12,90 % 12,97 % 6%

In 2020 was 87% van de werkgevers aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat (ESS).

Van de werkgevers die de Inspectie controleerde, waren er 46,49% aangesloten bij een erkend sociaal secretariaat.

Als gevolg van controles bij de erkende sociale secretariaten in 2020, werden nog 1.447 extra onderzoeken voortgezet bij werkgevers van wie ons geen aangifte had bereikt.

Het toezicht op de activiteiten van erkende sociale secretariaten krijgt concrete vorm via systematische controles. Bovendien controleren we de erkenning. Diverse andere controles gebeuren op verzoek van interne afdelingen of van derden. Tijdens de systematische controles wordt nagegaan of:

  • erkende sociale secretariaten de informatie van de werkgever correct gebruiken om de sociale documenten en de aangiften op te stellen (technische controles),
  • erkende sociale secretariaten de bedragen die de werkgevers aan hen hebben overgemaakt, correct en tijdig doorstorten aan de RSZ (financiële controles),
  • de niet-ontvangst van aangiften niet te wijten is aan een onregelmatigheid van het erkende sociaal secretariaat (stilzwijgerscontrole) en
  • erkende sociale secretariaten nog voldoen aan alle wettelijke voorwaarden voor erkenning (administratieve controles).

Aantal uitgevoerde onderzoeken bij erkende sociale secretariaten

In 2020 werden er globaal 8.120 onderzoeken gedaan bij de erkende sociale secretariaten. De volgende tabel geeft een meer gedetailleerd overzicht per type van onderzoek.

Aantal uitgevoerde onderzoeken bij erkende sociale secretariaten
Type onderzoek 2019 2020 Evolutie
Stilzwijgers 3 745 3 939 5%
Technische controles 3 057 2 058 -33%
Financiële controles 30 34 13%
Administratieve controles 32 28 -13%
Dossiers onderzocht in het kader van financiële controles 2 312 2 061 -11%
Totaal 9 176 8 120 -12%

Invoering van de 'kwaliteitsbarometer'

Eind 2016 volgden zowel erkende sociaal secretariaten als inspecteurs infosessies over de invoering van de kwaliteitsbarometer. Begin 2017 is dan het juridisch kader in voege getreden. Vanaf dan werden de verschillende onderzoekstypes (stilzwijgers-, technische, financiële en administratieve controles, en ook controles op de anomalieën) uitgewerkt en georganiseerd. Deze onderzoekstypes stemmen overeen met de nieuwe indicatoren en subindicatoren die eerder al voor de werking van de kwaliteitsbarometer uitgewerkt waren. Alles gebeurde in nauw overleg met vertegenwoordigers van de Unie van erkende Sociale Secretariaten. Per controletype hebben we minimale kwaliteitsnormen vooropgesteld, waarbij voor de eerste cyclus waarbinnen de barometer toegepast wordt, dus een soort nulmeting van toepassing is.

Sommige van de deelcontroles kunnen pas uitgevoerd worden nadat alle DmfA-aangiftes van een vorig kalenderjaar volledig verwerkt zijn.

Toezicht op de niet-erkende sociale dienstverrichters

Ondertussen hebben we in samenwerking met Smals en met de Directie van de Identificatie in de loop van 2020 ook verder werk gemaakt van het in kaart brengen van de verschillende types van niet-erkende dienstverrichters. Niet-erkende sociale dienstverrichters zijn mandatarissen die – in naam van en voor rekening van werkgevers – verplichtingen op het gebied van sociale zekerheid vervullen. Ze staan daarvoor in nauw contact met de instellingen van de sociale zekerheid.

We werkten een methodologie uit om ook niet-erkende dienstverrichters te selecteren. De bedoeling is om er gelijkaardige controles (met uitzondering van de financiële) te doen als bij de erkende. Die controles zouden gebaseerd zijn op dezelfde indicatoren en subindicatoren van de kwaliteitsbarometer als bij de erkende sociaal secretariaten.

De sociale dienstverrichters zijn niet erkend door de minister en hebben dus ook niet dezelfde rechten als de erkende sociale secretariaten. In tegenstelling tot de erkende sociale secretariaten mogen ze niet de titel ‘sociaal secretariaat’ voeren, en ze mogen geen bijdragen innen.

Samenwerken met de gerechtelijke instanties

Kantschriften

Een kantschrift is een geschreven stuk dat magistraten van het openbaar ministerie en onderzoeksrechters richten aan de politie en andere onderzoeksdiensten bij de overheid, bijvoorbeeld de arbeidsinspectie. In het kantschrift geven ze de opdracht om een onderzoeksdaad (ook wel: ‘onderzoeksverrichting’) uit te voeren.

De kantschriften die uitgaan van de arbeidsauditoraten werden in 2020 hetzij rechtstreeks naar de Provinciale Directies gestuurd, hetzij samengebracht in een cel van het secretariaat bij het hoofdbestuur van de Algemene Directie van de Inspectiediensten. Via deze kantschriften geven de magistraten van het arbeidsauditoraat, of soms ook onderzoeksrechters, informatie op basis van het administratief dossier. Andere diensten binnen de RSZ gebruiken ze ook om onderzoeken op het terrein of bijkomende inlichtingen te vragen.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal onderzoeken dat in de loop van 2020 na ontvangst van een kantschrift bij de RSZ werd opgestart (in hoofdzaak aan de Inspectiediensten van de RSZ):

Aantal onderzoeken gecreëerd op basis van een kantschrift
  2019 2020 Evolutie
Aantal ontvangen kantschriften 1 874 2 486 33%

Pro Justitia

De kernopdracht van de RSZ bestaat uit het inzamelen van administratieve gegevens en het innen van sociale bijdragen. Daarom benaderen we werkgevers vaak op een administratieve manier. Toch zijn er hoe langer hoe meer gevallen die eerder om een strafrechtelijke aanpak vragen.

In die gevallen stellen we ernstige inbreuken vast, of botsen we op een weigering van de werkgever om zijn situatie in overeenstemming te brengen met de wettelijk voorgeschreven regels – bijvoorbeeld door aangifte te doen van het loon dat hij verschuldigd is. Voor zulke inbreuken stellen we een pro justitia op die wordt doorgestuurd naar de arbeidsauditoraten.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal pro justitia’s en het aantal betrokken werknemers.

Aantal opgemaakte pro justitia’s
  2019 2020 Evolutie
Aantal Pro Justitia 2 557 2 090 -18%
Aantal werknemers / PV 6 624 6 027 -9%

De volgende tabel toont het totale aantal inbreuken opgenomen in deze pro justitia’s. Een persoon kan voor meerdere inbreuken in eenzelfde pro justitia voorkomen.

Totaal aantal vastgestelde inbreuken in pro justitia's
  2019 2020
Type inbreuk Aantal inbreuken Aantal werknemers / inbreuk Aantal inbreuken Aantal werknemers / inbreuk
Dimona 1 525 2 971 1 119 2 315
Deeltijdse Arbeid 938 1 479 506 796
Sociale Zekerheid 218 1 608 185 835
Werkloosheid werknemer 74 287 81 338
Tewerkstelling buitenlanders - zware inbreuk 122 197 79 155
Tewerkstelling buitenlanders - lichte inbreuk 28 79 28 60
Limosa 94 201 136 269
Tewerkstelling buitenlanders - zelfstandige beroepsactiviteiten 15 3 23 2
Mensenhandel 16 26 11 47
Verhindering van toezicht 123 304 87 752
Andere 1 000 3 208 1 077 2 691
Totaal aantal inbreuken 4 153 10 363 3 332 8 260
Terug naar boven